Forum psychologia i psychiatria oraz psychoterapia, zaburzenia psychiczne, objawy, pomoc, leczenie, terapia, rodzaje, przyczyny, skutki, uczucia, emocje, potrzeby psychiczne

W naszych badaniach (por. Jakubik i Szwarc, 1989) przeprowadzonych m. in. za pomocą Inwentarza Psychologicznego (CPI) H. G. Gougha w grupie 40 osób (25 mężczyzn i 15 kobiet) w wieku 20-55 lat, po amputacji kończyny górnej lub dolnej, stwierdziliśmy, porównując grupy badanych o długim (10-20 lat po amputacji) i krótkim (do 4 lat po amputacji) okresie niepełnosprawności, że:

    Osoby o długim okresie niepełnosprawności przejawiały większe zahamowanie, zamknięcie w sobie, obojętność, niższą zdolność do przewodzenia i wytrwałości oraz inicjatywy w sytuacjach społecznych; posiadały znacznie mniej zdolności przystosowawczych, pewności siebie, fantazji; nie dążyły do kontaktów interpersonalnych, były bardziej nieuporządkowane i konfliktowe, częściej ulegały autorytetom i podporządkowywały się innym; były nadmiernie ostrożne, podejrzliwe i krytyczne w stosunku do otoczenia; częściej przeżywały poczucie winy i wstydu oraz charakteryzowały się brakiem samodyscypliny i umiejętności kierowania sobą, skłonnością do wyolbrzymiania zmartwień i kłopotów.
    Osoby o krótkim okresie niepełnosprawności przejawiały natomiast większą niedojrzałość, inercję, nieporadność, brak ambicji, skłonność do postaw rezygnacyjnych i częstsze uleganie osobistym uprzedzeniom; miały zawężone horyzonty myślowe, zachowywały się niezręcznie w sytuacjach społecznych i ze znacznym dystansem do ludzi; były bardziej agresywne, zaczepne i wymagające; skarżyły się na ogólne złe samopoczucie psychiczne.


Naszym zdaniem wyniki tych badań potwierdziły hipotezę o zmianach osobowości pod wpływem kalectwa u osób amputowanych (bez względu na płeć), a obserwowane zmiany, zakłócające funkcjonowanie społeczne i obniżające poziom przystosowania, odpowiadają w znacznym stopniu zaburzeniom osobowości opisywanym w literaturze przedmiotu jako tzw. homilopatia. Wydaje się jednak, że teza o istnieniu homilopatii u jednostek niepełnosprawnych wymaga dalszych dowodów empirycznych w badaniach prowadzonych wśród osób z innym typem kalectwa lub z różnymi, przewlekłymi schorzeniami somatycznymi.

Stwierdzenie występowania zmian osobowościowych w efekcie niepełnosprawności nie jest naturalnie równoznaczne z akceptacją homilopatii, jako odrębnej postaci patologii osobowości. Należy wyraźnie podkreślić, że wydzielenie homilopatii z grupy zaburzeń osobowości nie jest niczym uzasadnione, zwłaszcza iż większość wymienianych w publikowanych pracach badawczych cech, mieści się w powszechnie przyjętym pojęciu osobowości paranoicznej. Poza tym, tendencja do uproszczonego, sztywnego łączenia niepełnosprawności z trwałymi cechami osobowości, często negatywnie ocenianymi społecznie, stała się podstawą do podobnego myślenia w życiu codziennym, co - jako typowy przykład naznaczania i stygmatyzacji (Goffman, 1973) - utrudnia inwalidom prawidłowe przystosowaniesię do środowiska i nie ułatwia procesu ich rehabilitacji. Jak słusznie bowiem akcentuje Kowalik (1991, s. 460), "trudno zgodzić się na tak proste związki między sferami somatyczną i psychiczną".